سلامت نیوز: دردهای شکمی از جمله دردهای شایعی است که در نقاط مختلفی از شکم تظاهر پیدا کرده و با توجه به ویژگی‌ها و علائم خاصی که ایجاد می‌کنند، در رده دردهای پرخطر و کم خطر طبقه بندی می‌شوند. از آنجا که هریک از این دردها می‌توانند نشان دهنده نوع خطرناکی از بیماری باشند، توجه و شناخت علائم درد کمک بزرگی به کنترل بیماری و درد ناشی از آن می‌کند.

جالب است بدانید درمان دارویی و درمان‌های تهاجمی نظیر انجام اعمال جراحی، تنها اقدام مقابله با درد و بیماری نیست و چند سالی است که کلینیک‌های درد با ارائه بهترین خدمات در این زمینه کمک زیادی به بیماران می‌کنند.

دکتر « مسعود هاشمی»، فوق تخصص درد، رئیس انجمن درد ایران و عضو هیأت بورد تخصصی بیهوشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت و گو با خبرنگار " سلامت نیوز" در خصوص انواع دردهای شکمی و اقدامات موثری که کلینیک‌های درد در این زمینه به بیماران ارائه می‌دهند، اطلاعات ارزشمندی در اختیار مخاطبان قرار داده‌اند.

سلامت نیوز:  دردهای شکمی بر چه اساس طبقه بندی می‌شوند؟

دردهای شکمی همانند سایر دردها به دودسته حاد و مزمن تقسیم می‌شوند، دردهای ناحیه شکمی عموما خیلی شدید هستند و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند، این دردها ناگهانی بوده و بیماران را در ادامه فعالیت‌های عادی روزمره، با مشکل مواجه می‌کنند. دردهای حاد با علائم دیگری نظیر تب، ناتوانی حرکتی و اختلال در آزمایشات خون خود را بروز می‌دهند. آپاندیسیت، پارگی‌های کیست‌های تخمدان، چرخش روده، زخم‌های معده، روده و اثنی اشعر از جمله علل دردهای حاد هستند.

دسته دیگری از دردهای شکمی که به دردهای احشائی معروف هستند.گاهی درد در ناحیه شکم و در جدار شکمی احساس می‌شود و گاهیا در قسمت احشایی بدن تظاهر می‌یابد. هریک از این دردها اعصاب جداگانه‌ای دارند که  می‌توانند مربوط به روده، معده، مری، پانکراس، کبد و کلیه و مجاری ادراری باشند. این دردها معمولا به شکل دردهای مزمن با شدت کمتری برخلاف دردهای حاد، بروز پیدا می‌کنند و اغلب دردهای گنگ و مبهمی هستند که طولانی مدت باقی می‌مانند و شدت کمتری به نسبت دردهای حاد جراحی دارند و به همین دلیل اختلال کمتری در فعالیت‌های روزانه افراد در مقایسه با دردهای حاد ایجاد می‌کنند. آنچه در مورد این دردها اهمیت دارد، مزمن بودن آنهاست و نیاز به بررسی ‌های آنی دارند.

سلامت نیوز: دردهای احشایی شکم چه مشخصاتی دارند؟

دردهای احشایی شکم  باید از نظر گوارشی  هم بررسی شوند، به طور نمونه ما با دردهایی نظیر التهاب پانکراس مواجه هستیم که به شکل درد مزمنی در ناحیه شکم احساس شده و معمولا از طریق آزمایشات خونی قابل تشخیص است، گونه‌ دیگری از دردها ناشی از فتق‌های ناحیه کشاله ران یا فتق‌های احشا در نواحی مختلف هستند، چند دسته فتق در ناحیه شکم داریم که به شکل دردهای مزمن خود را نشان می‌دهند، معمولا دردهای شکمی که به این شکل مزمن هستند، باید تحت انجام بررسی‌های کامل و سونوگرافی قرار بگیرند و اغلب روش درمان دردهای فتق‌ها از طریق جراحی امکان پذیر می‌شود.

یک سری از دردها هستند که بعد از جراحی‌ها، باقی می‌مانند این دسته عموما دردهایی با منشاء عصبی هستند و در دسته دردهای جدار شکمی قرار می‌گیرند؛ بسیاری از افرادی که حتی لاپاروسکپی( جراحی درون بین) انجام داده‌اند، بعدها بخاطر دستکاری‌ها، چسبندگی‌ها و ورود ابزار جراحی به داخل شکم و قفسه سینه دچار این دردها می‌شوند.  این عصب می‌تواند در ناحیه کشاله ران، یا اطراف ناف و زیر دنده‌ها باشد و فرد را دچار آسیب و ابتلا به دردهای نوروپاتی( درد با منشاء عصب) کند؛ تشخیص این موضوع از طریق شرح حال  بیمار به دست می‌آید و درمان‌های خاص خود را دارد.

سلامت نیوز:اولین و بهترین اقدام بیمار در مواجهه با دردهای شکمی چه اقدامی است؟

بیمارانی که با دردهای مزمن شکمی مواجه می‌شوند در وهله نخست باید به متخصصین داخلی، جراحان عمومی و یا متخصصین گوارش مراجعه کنند، اگر این افراد  مسأله‌ای از نظر بیماری‌های بدخیم و جدی خون ریزی دهنده نداشته باشند، به منظور کنترل درد به کلینیک‌های درد ارجاع می‌شوند .. اما آنچه در دردهای شکمی در درجه اول اهمیت دارد، مراجعه به کلینیک‌های داخلی و تشخیص علت درد است.

سلامت نیوز: معمولا کدام گروه‌ از بیماران برای کنترل دردهای شکمی به کلینیک‌های درد مراجعه می‌کنند؟

افرادی که تشخیص‌ درد در آنها مشخص شده باشد، می‌توانند برای کنترل درد از اقدامات کلینیک‌های درد استفاده کنند؛  به طور نمونه بیمارانی که مبتلا به سرطان‌های مشخصی در ناحیه شکم هستند برای رفع دردهای  شکمی ناشی از سرطان به کلیلنیک‌های درد مراجعه می‌کنند و تحت انجام بلوک‌های عصبی و درمان‌های دارویی قرار می‌گیرند. این افراد تحت درمان از طریق پرتودرمانی، شیمی درمانی و جراحی قرار گرفته‌اند و برای کنترل درد ناشی از این اقدامات به مراکز کنترل درد مراجعه می‌کنند. این درد اگر منشاء احشایی داشته باشد، درمانی خاص دارد و اگر به دنبال جراحی بر اثر آسیب به اعصاب ایجاد شده باشد، درمان دیگری دارد.

سلامت نیوز:چه اقداماتی در کلینیک‌های درد برای بیمارانی که از دردهای شکمی شکایت دارند، صورت می‌گیرد؟

 ابتدا نوع درد تشخیص داده می‌شود، اینکه درد مربوط به کدام قسمت از شکم است. برخی دردهای شکمی که مربوط به عضلات جدار شکم و یا اعصاب جدار شکم هستند، ابتدا از طریق سونوگرافی  شناسایی و پس از آن تحت انجام روش آزادسازی اعصاب ناحیه قرار می‌گیرند، در اغلب مواقع ما با استفاده از رفع گیرافتادگی‌های اعصاب ناحیه درد که به دنبال جراحی و به دلایل دیگری ایجاد شده به بیماران کمک می‌کنیم، اقدامی که برای افراد چاقی که در معرض لاغری‌های ناگهانی قرار گرفته‌اند و بعدها دچار درد ناشی از آن شده‌اند هم صورت می‌گیرد.  بلاک عصبی و یا رادیوفرکانسی عصب ( بازسازی عصب) و آزادسازی و حتی قطع عصب مربوطه از روش‌هایی است که برای کنترل درد صورت می‌گیرد.اگر درد مربوط به احشا باشد، با پیدا کردن هسته عصب در کنار ستون فقرات بیمار از طریق دستگاه‌های عکسبرداری، آن را بلاک  و یا تخریب کرده و به این صورت کنترل می‌کنیم .

سلامت نیوز: اغلب افراد با احساس درد به سراغ مسکن‌ها می‌روند، چه توصیه‌ای در این رابطه دارید؟

مسکن‌ها در رفع  دردهای شکمی کاربردی ندارند، مگر اینکه نوع درد به گونه‌ای باشد که با مسکن کنترل شود، برخی دردها احشایی هستند و برخی جسمی، مثل سنگ کلیه . درد سنگ کلیه به حدی شدید است که برای کنترل آن به مسکن‌های خیلی قوی و گاهی مخدرها  نیاز داریم ؛اما  دردهای شکمی که منشاء آنها روده یا معده و یا پانکراس است به مسکن‌ها جواب نمی‌دهند و باید جدی گرفته شوند. در دردهای سرطانی معمولا از مخدرها استفاده می‌کنیم که مصرف آنها حتما باید تحت نظر باشد، چرا که اگرچه مخدرها بهترین مسکن‌ها هستند، ولی اگر بی احتیاط مصرف شوند عوارض زیادی دارند. اعتیاد و وابستگی این داروها از یک طرف و از طرفی دیگر، عوارضی نظیر یبوست، خواب آلودگی، مشکلات تنفسی و اختلال در مرکز هوشیاری نگران کننده است.

سلامت نیوز: چند درصد از این دردها ممکن است ناشی از استرس و یا فشار عصبی افراد باشد؟

استرس و مشکلات روحی روانی در ایجاد درد سهم زیادی دارد، حتی در جسمی ترین نوع درد که به واسطه زخم ایجاد می‌شود، هم جنبه روحی و روانی دیده شده  و این بخش پررنگ تر می‌شود. بنابراین در اغلب مواقع بخصوص در دردهای سرطانی و همه دردهای مزمن سعی می‌کنیم، از ترکیب داروها استفاده کنیم. به این معنی که از مسکن برای ساکت کردن درد و درکنار آن از داروهایی  استفاده می‌کنیم که به کمک مسکن آمده و درد را کنترل کنند، مانند داروهای ضد تشنج، ضد افسردگی و ضد اضطراب. این داروها کاربرد مهمی در کنترل دردهای بدخیم شکمی و دردهای خوش خیم احشایی دارند.

 سلامت نیوز: وضعیت مراجعه به کلینیک‌های درد به نسبت گذشته چگونه است آیا تعداد مراجعین بیشتر شده؟

الان نسبت به گذشته کلینیک‌های درد شناخته شده ترهستند و معمولا بیماران  درکنار درمان مشکل اصلی خود برای کنترل درد به ما مراجعه می‌کنند و پزشکان هم آنها را به ما ارجاع می‌دهند.  بسیاری از این بیماران سرپایی درمان می‌شوند و در مواردی هم نیاز به بستری داریم.  بعضی مواقع بلوک‌های عصبی با انجام یک سونوگرافی ساده در اتاق عمل به شکل سرپایی صورت می‌گیرد ولی مواقعی نیاز به بستری بیمار است خصوصا در دردهای بدخیم شکم این ضرورت وجود دارد به این صورت که به شکلی تدریجی از طریق تزریق دارو در نخاع و داخل ورید درد را کنترل می‌کنیم.